ใช้กัญชาอย่างไรให้ปลอดภัย

 

 

การแก้ไข

ในผู้ป่วยที่พบอาการพิษเฉียบพลัน ต้องหยุดใช้กัญชาทันที และรักษาแก้ไขตามอาการ โดยอาการที่สามารถแก้ไขเบื้องต้น มีดังนี้

• อาการเวียนศีรษะ หน้ามืด สามารถแก้ไขด้วยการดื่มน้ำมะนาวผสมน้ำผึ้ง
• อาการปวดศีรษะ ให้ทานยาแก้ปวด ตามความเหมาะสม
• อาการคลื่นไส้ อาเจียน แก้ไขภาวะขาดน้ำและเกลือแร่ก่อน และอาบน้ำอุ่น ทำให้เส้นเลือดบริเวณผิวหนังขยายตัว สารทีเฮชซีเคลื่อนไปอยู่บริเวณผิวหนัง อาการปวดท้อง คลื่นไส้อาเจียน ลดลง
• อาการวิตกกังวล สับสน กระวนกระวาย ให้ยากลุ่มคลายวิตกกังวล หรือนำตัวส่งโรงพยาบาลหากมีอาการมากขึ้น
• ผู้ป่วยที่มีอาการหัวใจเต้นเร็วผิดปกติ ประสาทหลอน หายใจไม่สะดวก อาการชา แขนขาอ่อนแรง อาการปวดศีรษะ คลื่นไส้อาเจียนที่รุนแรง ควรนำส่งโรงพยาบาลทันที เพื่อพิจารณาการรักษาที่เหมาะสม

ข้อห้ามใช้

ผู้ที่ไม่สามารถรับการรักษาด้วยสารสกัดกัญชาทางการแพทย์ ได้แก่

• กำลังตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร
• มีประวัติแพ้สารสกัดกัญชา
• โรคหัวใจและหลอดเลือด/โรคตับ/โรคไตที่รุนแรง
• รับประทานยาต้านการแข็งตัวของเลือด
• โรคจิตเภท/โรคจิตจากสารเสพติด/โรคซึมเศร้า/โรคอารมณ์สองขั้ว
• มีความเสี่ยงสูงในการทำร้ายตนเอง

ผลิตภัณฑ์กัญชาทางการแพทย์ที่มีในปัจจุบัน

            กำหนดเป็นตำรับยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 ที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่

• ยาสารสกัดกัญชา ผลิตโดยองค์การเภสัชกรรม / โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร

ใช้หยดใต้ลิ้น ในขนาดเริ่มต้น: 1-2 หยด และปรับเพิ่มขนาดช้า ๆ ตามคำแนะนำของแพทย์

มี 3 สูตร ดังนี้

1. สูตร ทีเฮชซี : ซีบีดี 1:1 (ขนาด 5 มิลลิลิตร)

ใน 1 มิลลิลิตร ประกอบด้วย ทีเฮชซี  27 มิลลิกรัม และ ซีบีดี  25 มิลลิกรัม

ข้อบ่งใช้: ภาวะกล้ามเนื้อหดเกร็ง (spasticity) ในผู้ป่วยโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (multiple sclerosis) หรือใช้ตามแพทย์สั่ง

2. สูตร ซีบีดี (ขนาด 10 มิลลิลิตร และ 30 มิลลิลิตร)

ใน 1 มิลลิลิตร ประกอบด้วย ซีบีดี 100 มิลลิกรัม

ข้อบ่งใช้: โรคลมชักที่รักษายาก โรคลมชักที่ดื้อต่อการรักษา (intractable epilepsy) หรือใช้ตามแพทย์สั่ง

3. สูตร ทีเฮชซี (ขนาด 5 มิลลิลิตร)

ใน 1 หยดประกอบด้วยสาร ทีเฮชซี 0.5 มิลลิกรัม

ข้อบ่งใช้: ผู้ป่วยที่มีภาวะคลื่นไส้อาเจียนจากเคมีบำบัด ภาวะปวดจากระบบประสาท (neuropathic pain)

หรือใช้ตามแพทย์สั่ง

 

• ตำรับยากัญชาแผนไทย ผลิตโดยโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร

1. ยาศุขไสยาศน์ ประกอบด้วย ตัวยา 12 ชนิด รวมน้ำหนัก 78 ส่วน (มีกัญชา 12 ส่วน) ช่วยให้นอนหลับ เจริญอาหาร
2. ยาทำลายพระสุเมรุ ประกอบด้วย ตัวยา 23 ชนิด รวมน้ำหนัก 1,338.75 กรัม (มีกัญชา 30 กรัม) แก้ลมจุกเสียด แก้ปวดกล้ามเนื้อ คลายกล้ามเนื้อที่แข็งเกร็งจากโรคลมอัมพฤกษ์ อัมพาต
3. ยาแก้ลมแก้เส้น ประกอบด้วย ตัวยา 7 ชนิด รวมน้ำหนัก 75 ส่วน (มีกัญชา 20 ส่วน)
4. แก้ลมในเส้น บรรเทาอาการมือเท้าชา อ่อนแรง
5. ยาไฟอาวุธ ประกอบด้วย ตัวยา 32 ชนิด รวมน้ำหนัก 104 ส่วน (มีกัญชา 1 ส่วน) แก้ลมจุกเสียด ปวดมวนท้อง
6. ยาอัมฤตย์โอสถ ประกอบด้วย ตัวยา 22 ชนิด รวมน้ำหนัก 76 ส่วน (มีกัญชา 10 ส่วน) แก้ผอมแห้งแรงน้อย มึนตึง มือเท้าอ่อนแรง
7. ยาอไภยสาลี ประกอบด้วย ตัวยา 20 ชนิด รวมน้ำหนัก 757.50 กรัม (มีกัญชา 56.25 กรัม) แก้อาการจุกเสียดแน่น
8. ยาทาริดสีดวงทวารหนักและโรคผิวหนัง ประกอบด้วย ตัวยา 3 ชนิด รวมน้ำหนัก 60 กรัม (มีกัญชา 30 กรัม) ทาแก้ริดสีดวงทวารหนัก ทาแก้โรคผิวหนัง (เช่น เรื้อนกวาง เรื้อนมูลนก)

และตำรับยาอื่น ๆ ที่อยู่ระหว่างการผลิต 9 รายการ

 

• น้ำมันกัญชาตำรับหมอพื้นบ้าน ผลิตโดยกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก

1. น้ำมันกัญชา (ตำรับหมอเดชา) สารสกัดกัญชาในน้ำมันมะพร้าว ความเข้มข้น 10% ของน้ำหนักกัญชาแห้ง

สรรพคุณ: ตามคำสั่งของแพทย์แผนไทยและแพทย์แผนปัจจุบัน

ขนาดและวิธีใช้: รับประทานขนาด 1 หยด ทางปาก แล้วปรับ

ขนาดใช้ตามคำสั่งของแพทย์แผนไทยและแพทย์แผนปัจจุบัน

 

 

การรับบริการกัญชาทางการแพทย์

            สารสกัดกัญชาหรือยากัญชา ไม่มีวางจำหน่ายทั่วไป ต้องผ่านการวางแผนการรักษาจากแพทย์ นอกจากนี้บุคลากรทางการแพทย์ที่จะให้การรักษาด้วยสารสกัดกัญชา จะต้องผ่านการอบรมก่อนจะจ่าย

• สถานพยาบาลที่ให้บริการ คือ โรงพยาบาลศูนย์ (รพศ.) 12 แห่ง เขตสุขภาพละ 1 แห่ง ได้แก่ โรงพยาบาลลำปาง, โรงพยาบาลพุทธชินราช จ.พิษณุโลก, โรงพยาบาลสวรรค์ประชารักษ์ จ.นครสวรรค์, โรงพยาบาลสระบุรี, โรงพยาบาลราชบุรี, โรงพยาบาลระยอง, โรงพยาบาลขอนแก่น, โรงพยาบาลอุดรธานี, โรงพยาบาลบุรีรัมย์, โรงพยาบาลสรรพสิทธิประสงค์ จ.อุบลราชธานี, โรงพยาบาลสุราษฎร์ธานี และโรงพยาบาลหาดใหญ่ จ.สงขลา และ
• สถานพยาบาลที่ให้บริการด้านการแพทย์แผนไทย 7 แห่ง ได้แก่

• ภาคเหนือ: โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช เด่นชัย จ.แพร่ และโรงพยาบาลหนองฉาง จ.อุทัยธานี
• ภาคกลาง: โรงพยาบาลดอนตูม จ.นครปฐม และโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร

จ.ปราจีนบุรี

• ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ: โรงพยาบาลพระอาจารย์ฝั้น อาจาโร จ.สกลนคร และโรงพยาบาลคูเมือง จ.บุรีรัมย์
• ภาคใต้: โรงพยาบาลท่าฉาง จ.สุราษฎร์ธานี

 

การใช้กัญชาในการทำอาหาร

            การใช้กัญชาในการทำอาหาร มีผลต่อสภาพจิตใจและระบบประสาทสมองแตกต่างจากการได้รับทางการสูดดม เนื่องจากเมื่อรับประทานเข้าไปแล้วผลของกัญชาไม่เกิดขึ้นในทันทีทันใด เนื่องจากต้องผ่านกระบวนการย่อยของกระเพาะอาหารก่อนถึงจะถูกดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย โดยรวมใช้เวลาประมาณ 30 นาที ถึง 2 ชั่วโมง แต่จะคงอยู่ได้นานกว่าการได้รับทางการสูดดม และจากการศึกษาพบว่าการรับประทานกัญชา เป็นอาหารมีความเข้มข้นของสารทีเฮชซี ในเลือดที่ต่ำมากเมื่อเทียบกับการได้รับทางการสูดดม เนื่องจากการสูดดมสารดังกล่าวจะผ่านสู่ปอดและเข้าสู่ระบบเลือดได้เลย เนื่องจากปอดมีหลอดเลือดอยู่ปริมาณมาก การรับประทานกัญชาจึงใช้เวลาทำให้ระดับสารทีเฮทซีในกระแสเลือดมีความเข้มข้นสูงสุด  ประมาณ 60 ถึง 120 นาที นั่นเอง ประกอบกับการย่อยกัญชาในกระเพาะอาหารทำให้การดูดซึมขอทีเฮชซีลดลง เมื่อเทียบกับการได้รับจากการสูดดม ส่งผลให้สารดังกล่าวยิ่งมีปริมาณน้อยลง ซึ่งมีการศึกษาจำนวนมากที่ตรวจสอบการดูดซึมสารเข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือด

เนื่องจากกัญชาเป็นพืชที่ปลูกบนพื้นดิน ซึ่งอาจมีการปนเปื้อนของสารอื่น ๆ ที่อยู่ใต้ดินหรือน้ำ หนึ่งในข้อกำหนดถึงปริมาณสารปนเปื้อนนั้นก็คือ โลหะหนักเพราะการได้รับโลหะหนักจากการรับประทานอาหาร เครื่องดื่ม และยาเสริม ที่มาจากธรรมชาติ ซึ่งอาจสะสมและส่งผลกระทบต่อร่างกายได้  แต่อย่างไรก็ตามยังมีข้อมูลการศึกษาในเรื่องนี้น้อยมาก สำหรับความเข้มข้นและการพบสารปนเปื้อนสารโลหะหนักในกัญชารูปแบบรับประทาน

            จากการศึกษา พบว่า มีการทำให้กัญชาถูกกฎหมาย ทำให้มีความพร้อมใช้งานในหลายรูปแบบ เช่น สารสกัด น้ำมัน ยาง ของเหลวสำหรับบุหรี่อิเล็กทรอนิกส์ หรือเครื่องทำไอระเหย รวมทั้งของรับประทาน เช่น บราวนี่ กัมมี่ คุกกี้ เป็นต้น และพบว่าผู้ที่ถูกส่งเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลทั้งหมดเกิดขึ้นหลังจากได้รับประทานสารทีเฮชซี 15 มิลลิกรัม

             

ปริมาณกัญชาที่ใช้ในการทำอาหาร

ข้อมูลแนะนำสำหรับการใช้กัญชาในชีวิตประจำวัน แนะนำให้ใช้กัญชาที่เป็นใบประกอบอาหารเท่านั้น ส่วนอื่น ๆ เช่น เปลือก ลำต้น เส้นใย กิ่งก้าน ถึงแม้ว่าจะถูกปลดจากการกฎหมายไม่เป็นสารเสพติดแล้วก็ตาม รวมทั้งน้ำมันกัญชายังไม่มีข้อมูลเพียงสำหรับนำมาประกอบอาหาร  เนื่องจากการใช้กัญชาในอาหารเป็นสิ่งใหม่ผู้บริโภคบางคนอาจยังไม่คุ้นเคยควรเริ่มต้นการรับประทานแต่น้อย  นอกจากนี้ผู้บริโภคบางกลุ่มเช่น เด็ก หญิงมีครรภ์และหญิงให้นมบุตร ผู้ที่มีโรคประจำตัวเกี่ยวกับโรคหัวใจ เป็นต้น ควรระมัดระวังการรับประทานอาหารที่มีส่วนประกอบของกัญชา ยิ่งถ้าเป็นการนำมาปรุงให้สุกจากการถูกความร้อนปริมาณสารน้ำมันกัญชาที่ออกมาอาจมีปริมาณมากขึ้นกว่าใบดิบ ๆ อย่างไรก็ตามยังเป็นสิ่งใหม่อาจต้องใช้เวลาและการเรียนรู้ต่อไปในการใช้กัญชาประกอบอาหาร เพื่อให้ประชาชนสามารถใช้หรือบริโภคได้อย่างปลอดภัย ณ ปัจจุบันจึงมีข้อมูลพื้นฐานสำหรับการบริโภคแล้วปลอดภัยดังต่อไปนี้

• ในการรับประทานปริมาณใบกัญชาในการปรุงอาหารอาจจะสุกหรือดิบก็ได้มากที่สุดไม่เกิน 5 ใบใน 1 จาน  และใน 1 วัน ไม่ควรบริโภคเกิน 5-8 ใบ

• ในผู้ที่ไม่เคยรับประทานกัญชามาก่อน ควรบริโภคในปริมาณน้อย เนื่องจากอาจเกิดอาการวิงเวียน มึนเมา ปวดศีรษะ หัวใจเต้นแรง หากมีอาการดังกล่าว ควรแก้ด้วยการดื่มน้ำมะนาวผสมน้ำผึ้ง

ข้อควรระวัง

• แนะนำให้ใช้กับผู้ป่วยอายุ 25 ปีขึ้นไป ไม่ควรใช้กับผู้ป่วยอายุต่ำกว่า 18 ปี
• หากใช้ในชีวิตประจำวัน แนะนำให้ใช้กัญชาที่เป็นใบประกอบอาหาร ส่วนน้ำมันกัญชายังไม่แนะนำ หากทานกัญชาและจำเป็นต้องขับรถควรเว้นระยะอย่างน้อย 6 ชั่วโมง เนื่องจากอาจทำให้ง่วงนอนได้

 

เรียบเรียงโดย

เภสัชกรกุญชร  เหรียญทอง

เอกสารอ้างอิง

2. Capriotti T. Medical Marijuana. Home Healthc Now. 2016 Jan;34(1):10-5.
3. ElSohly MA, Mehmedic Z, Foster S, Gon C, Chandra S, Church JC. Changes in Cannabis Potency Over the Last 2 Decades (1995-2014): Analysis of Current Data in the United States. Biol Psychiatry. 2016 Apr 1;79(7):613-9.
4. Fitzgerald KT, Bronstein AC, Newquist KL. Marijuana poisoning. Top Companion Anim Med. 2013 Feb;28(1):8-12.
5. กระทรวงสาธารณสุข. กัญชาทางการแพทย์ [อินเทอร์เน็ต]. เข้าถึงเมื่อ 12 เมษายน 2564, เข้าถึงได้จาก: https://medcannabis.go.th/
6. กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. คำแนะนำ การใช้กัญชาทางการแพทย์ [อินเทอร์เน็ต]. เข้าถึงเมื่อ 17 เมษายน 2564, เข้าถึงได้จาก: http://cannabis.fda.moph.go.th/wp-content/uploads/PDF/manual/February_2020/Guidance-Updated-v-4_update-20200120-cover.pdf
7. Noble MJ, Hedberg K, Hendrickson RG. Acute cannabis toxicity. Clin Toxicol (Phila). 2019 Aug;57(8):735-742.
8. Dryburgh LM, Bolan NS, Grof CPL, Galettis P, Schneider J, Lucas CJ, Martin JH. Cannabis contaminants: sources, distribution, human toxicity and pharmacologic effects. Br J Clin Pharmacol. 2018 Nov;84(11):2468-2476.
9. Salami SA, Martinelli F, Giovino A, Bachari A, Arad N, Mantri N. It Is Our Turn to Get Cannabis High: Put Cannabinoids in Food and Health Baskets. Molecules. 2020 Sep 4;25(18):4036.
10. มูลนิธิภิวัฒน์สาธารณสุขไทย. กินอย่างไร.. อาหารกัญชา [อินเทอร์เน็ต]. เข้าถึงเมื่อ 13 เมษายน 2564, เข้าถึงได้จาก: https://www.hfocus.org/content/2021/01/20905
11. Kamkaen N, Treesak C. Medicinal Cannabis for Cancer. J Chulabhorn Royal Acad. 2019; 1(1): 16-29.
12. โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร. อาหารจากกัญชา [อินเทอร์เน็ต]. เข้าถึงเมื่อ 13 เมษายน 2564, เข้าถึงได้จาก: https://drive.google.com/file/d/1IrCEMQTRXpMc6vwFOlw8byW0Pb7QUXpL/view

เรียบเรียงโดย

ภก.กุญชร เหรียญทอง

มีนาคม 2564