ขมิ้นชัน

 ยาสมุนไพร  โรคระบบทางเดินอาหาร 

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ขมิ้นชัน ชื่อวิทยาศาสตร์ Curcuma longa L. เป็นไม้ล้มลุก สูง 30-90 เซนติเมตร มีเหง้าใต้ดิน เนื้อในเหง้าสีเหลืองส้ม มีกลิ่นเฉพาะ ใบแทงออกมาจากเหง้าสูงได้ถึง 1 เมตร มี 6-10 ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงเป็นวงซ้อนทับกัน รูปใบหอก กว้าง 10-15 เซนติเมตร ยาว 30-45 เซนติเมตร ยอดเรียวแหลม (รูปที่ 1)

คุณประโยชน์ของขมิ้นชัน

ขมิ้นชันเป็นสมุนไพรที่มีการใช้ในตำรายาแผนโบราณมานาน ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์คือ เหง้า และมีการศึกษาฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาอื่น ๆ ไว้มากมาย เช่น ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ [1], ฤทธิ์ต้านการอักเสบ [2-3], ฤทธิ์ยับยั้งการเจริญของเซลล์มะเร็ง [4] และฤทธิ์ต้านมะเร็ง [5] เป็นต้น จากข้อมูลการศึกษาต่าง ๆ ทำให้ในปัจจุบันขมิ้นชันถูกจัดอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ [6] โดยจัดเป็นยาพัฒนาจากสมุนไพรสำหรับรักษาอาการที่เกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร มีสรรพคุณเป็นยาขับลม บรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ และนอกจากนี้ขมิ้นชันยังเป็นส่วนผสมในตำรับยาแผนโบราณอีกหลายตำรับ ได้แก่ ยาประสะกานพลู (บรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ) ยาเหลืองปิดสมุทร (บรรเทาอาการท้องเสีย) ยาประคบ (ใช้ประคบเพื่อลดอาการปวด ช่วยคลายกล้ามเนื้อ) เป็นต้น

ข้อบ่งใช้

บรรเทาอาการแน่นจุกเสียด ท้องอืด ท้องเฟ้อ

ขนาดและวิธีใช้

รับประทานครั้งละ 500 มิลลิกรัม - 1 กรัม วันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน เป็นเวลา 4 สัปดาห์ [7-8]

ข้อห้ามใช้

ห้ามใช้กับผู้ที่ท่อน้ำดีอุดตัน หรือผู้ที่แพ้ยานี้

ข้อควรระวัง

- ระวังการใช้กับผู้ป่วยโรคนิ่วในถุงน้ำดี ยกเว้นภายใต้การดูแลของแพทย์ เนื่องจากมีการศึกษาในสัตว์ทดลองพบว่าขมิ้นชันมีผลกระตุ้นการหลั่งและการไหลเวียนของน้ำดี [9-10]

- ระวังการใช้ในหญิงตั้งครรภ์ ยกเว้นภายใต้การดูแลของแพทย์ เนื่องจากขมิ้นชันมีผลกระตุ้นการหดตัวของมดลูกทำให้เพิ่มความเสี่ยงของการคลอดก่อนกำหนด [11-12]

- ระวังการใช้กับเด็ก เนื่องจากยังไม่มีข้อมูลด้านประสิทธิภาพและความปลอดภัย

- หากมียาที่ใช้อยู่ประจำควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ เนื่องจากอาจเพิ่มหรือลดประสิทธิภาพของยาเหล่านั้นได้

อาการไม่พึงประสงค์

อาการผิวหนังอักเสบจากการแพ้

สรุป

อย่างไรก็ตามขมิ้นชันก็เป็นหนึ่งในสมุนไพรที่ได้รับความนิยมในการใช้ ซึ่งมีทั้งประโยชน์หลากหลายและมีโทษด้วยเช่นกัน รวมทั้งมีข้อควรระวังในการใช้อีกด้วย ผู้ที่ประสงค์จะใช้ก็ควรศึกษาข้อบ่งใช้และข้อควรระวังในเบื้องต้นก่อน นอกจากนี้ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยาเสมอ เพื่อความปลอดภัยในการใช้ยานั่นเอง

เอกสารอ้างอิง

  1. Somparn P, Phisalaphong C, Nakornchai S, Unchern S, Morales NP. Comparative antioxidant activities of curcumin and its demethoxy and hydrogenated derivatives. Biological & Pharmaceutical Bulletin [Internet]. Pharmaceutical Society of Japan; 2007;30(1):74–8. Available from: http://dx.doi.org/10.1248/bpb.30.74
  2. Chainani-Wu N. Safety and anti-inflammatory activity of curcumin: a component of tumeric (Curcuma longa). The Journal of Alternative and Complementary Medicine [Internet]. Mary Ann Liebert Inc; 2003 Feb;9(1):161–8. Available from: http://dx.doi.org/10.1089/107555303321223035
  3. Wang X, Jiang Y, Wang Y-W, Huang M-T, Ho CT, Huang Q. Enhancing anti-inflammation activity of curcumin through O/W nanoemulsions. Food Chemistry [Internet]. Elsevier BV; 2008 May;108(2):419–24. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/j.foodchem.2007.10.086
  4. Goel A, Kunnumakkara AB, Aggarwal BB. Curcumin as “Curecumin”: From kitchen to clinic. Biochemical Pharmacology [Internet]. Elsevier BV; 2008 Feb;75(4):787–809. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/j.bcp.2007.08.016
  5. Yoysungnoen P, Wirachwong P, Changtam C, Suksamrarn A, Patumraj S. Anti-cancer and anti-angiogenic effects of curcumin and tetrahydrocurcumin on implanted hepatocellular carcinoma in nude mice. World Journal of Gastroenterology [Internet]. Baishideng Publishing Group Inc.; 2008;14(13):2003. Available from: http://dx.doi.org/10.3748/wjg.14.2003
  6. ประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ เรื่อง บัญชียาหลักแห่งชาติ พ.ศ. 2562 (2562, 17 เมษายน). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 136 ตอนพิเศษ 95 ง. หน้า 8.
  7. Prucksunand C, Indrasukhsri B, Leethochawalit M, Hungspreugs K. Phase II clinical trial on effect of the long turmeric (Curcuma longa Linn) on healing of peptic ulcer. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2001; Mar;32(1):208-15. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11485087/
  8. Vejakama P, Piyathida Thongrong P, Larvongkerd C, Juntharaj T, Muanchart S, Singkum M, Boonsong A. Combination of Curcuma Longa and Omeprazole in
  9. Comparison to the Triple Therapy: A Controlled Clinical Trial. Srinagarind Med J 2008; 23(1):100-6. Available from: https://li0tci-thaijo.org/index.php/SRIMEDJ/article/view/13058/11725
  10. Platel K, Rao A, Saraswathi G, Srinivasan K. Digestive stimulant action of three Indian spice mixes in experimental rats. Nahrung. 2002;46(6):394‐398. Available from: http://doi.org/10.1002/1521-3803(20021101)46:6<394::AID-FOOD394>3.0.CO;2-D
  11. Johji Y, Keizo M, Takeshi C, Tokunosuke S, Hajime F, Toshiaki T, et al. Cholagogic effect of ginger and its active constituents. Journal of Ethnopharmacology [Internet]. Elsevier BV; 1985 May;13(2):217–25. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/0378-8741(85)90009-1
  12. Chen CC, Hsieh MS, Hsuuw YD, Huang FJ, Chan WH. Hazardous effects of curcumin on mouse embryonic development through a mitochondria-dependent apoptotic signaling pathway. International Journal of Molecular Sciences [Internet]. MDPI AG; 2010 Aug 2;11(8):2839–55. Available from: http://dx.doi.org/10.3390/ijms11082839
  13. Wu Y, Wang F, Reece EA, Yang P. Curcumin ameliorates high glucose-induced neural tube defects by suppressing cellular stress and apoptosis. American Journal of Obstetrics and Gynecology [Internet]. Elsevier BV; 2015 Jun;212(6):802.e1–802.e8. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/j.ajog.20101.01

ผู้เรียบเรียง ภญ.อ.ดร. อาภา เพชรสัมฤทธิ์

มีนาคม 2564