issuu
Bilirubin
ชื่ออื่นๆ : Total Bilirubin; TBIL; Neonatal Bilirubin; Direct Bilirubin; Conjugated Bilirubin; Indirect Bilirubin; Unconjugated Bilirubin
ค่าทางห้องปฏิบัติการนี้คืออะไร
บิลิรูบิน (bilirubin) เป็นสารสีเหลืองตัวหนึ่งที่มีอยู่ในร่างกาย ได้จากการแตกออกของฮีม (heme) ซึ่งเป็นส่วนประกอบของฮีโมโกลบิน (hemoglobin) ในเม็ดเลือดแดง ถูกกำจัดออกจากร่างกายโดยตับ ลำไส้เล็กและอุจจาระ ตามลำดับ เพื่อไม่มีบิลิรูบินเหลืออยู่ในร่างกาย ดังนั้นหากมีการกำจัดบิลิรูบิน (bilirubin) ในร่างกายลดลง จะทำให้มีระดับบิลิรูบินในเลือดเพิ่มขึ้น
สำหรับบิลิรูบินในร่างกายนั้น จะมี 2 ลักษณะ ได้แก่
1. บิลิรูบินชนิดที่ละลายในไขมัน (Unconjugated/Indirect bilirubin) เป็นบิลิรูบินที่พบปริมาณน้อยในร่างกาย โดยบิลิรูบินชนิดที่ละลายในไขมัน เกิดจากการสลายของฮีมและถูกนำไปสู่ตับ
2. บิลิรูบินชนิดที่ละลายในน้ำ (Conjugated/Direct bilirubin) เป็นบิลิรูบินที่ได้จากการเติมหมู่น้ำตาลเพื่อให้ละลายได้ดีขึ้น โดยบิลิรูบินชนิดนี้จะถูกพาไปยังตับ
การตรวจระดับบิลิรูบิน (bilirubin) เป็นการตรวจบิลิรูบินในเลือด เพื่อใช้สำหรับค้นหาสาเหตุของการเกิดอาการดีซ่าน (jaundice) หรือช่วยวินิจฉัยโรคตับ โรคโลหิตจางชนิดเม็ดเลือดแดงแตกหรือท่อน้ำดีมีการอุดตัน โดยมีการตรวจ 3 ค่า ได้แก่
1. บิลิรูบินทั้งหมด (Total bilirubin)
2. บิลิรูบินชนิดที่ละลายในน้ำ (Direct bilirubin)
3. บิลิรูบินชนิดที่ละลายในไขมัน (Indirect bilirubin)
ทำไมต้องตรวจค่าทางห้องปฏิบัติการนี้
การตรวจระดับบิลิรูบิน ใช้สำหรับ
- ตรวจการทำงานของตับและอาการของการเกิดโรคตับ เช่น โรคไวรัสตับอักเสบ โรคตับแข็ง หรือผลของยาที่ทำให้เกิดการทำลายตับ
- ค้นหาสิ่งที่ทำให้เกิดการอุดตันของท่อน้ำดี เช่น นิ่วในถุงน้ำดี เนื้องอกที่ตับอ่อน เป็นต้น
- ช่วยวินิจฉัยภาวะที่ทำให้เกิดการทำลายของเม็ดเลือดแดง เช่น ภาวะซีดที่เกิดจากเม็ดเลือดแดงแตก เป็นต้น
- ช่วยตัดสินใจใช้แนวทางการรักษาที่เหมาะสมกับทารกที่มีภาวะตัวเหลือง เช่น การใช้ส่องไฟ (phototherapy) หรือให้เลือด เป็นต้น
สิ่งที่ต้องแจ้งแพทย์ก่อนตรวจค่าทางห้องปฏิบัติการ
- กรุณาแจ้งแพทย์หากท่านได้รับยา เช่น ยาปฏิชีวนะ ยาคุมกำเนิดบางชนิด diazepam flurazepam indomethacin phenobarbital theophylline เป็นต้น สมุนไพร หรือวิตามินใดๆอยู่ (เช่น วิตามินซี เป็นต้น) ซึ่งอาจจะส่งผลต่อการแปลผลทางห้องปฏิบัติการได้
- กรุณาแจ้งแพทย์หากท่านได้รับยาละลายลิ่มเลือด (aspirin, clopidogrel) หรือยาต้านการแข็งตัวของเลือด (warfarin)
- แพ้ยาหรือส่วนประกอบของยา
- ตั้งครรภ์หรือกำลังตั้งครรภ์
แปลผลอย่างไร
- ค่าปกติโดยทั่วไปในผู้ใหญ่ ดังตารางต่อไปนี้
- โดยค่าปกติในเด็กจะมีค่าแตกต่างกันแต่ละช่วงอายุ หากมีข้อสงสัยโปรดปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร
|
ลำดับ |
ค่าทางห้องปฏิบัติการ |
ค่าปกติ (ผู้ใหญ่) การแปลผลขึ้นกับหน่วยวัด ดังต่อไปนี้ |
|
|
หน่วย mg/dL * (มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร) |
หน่วย mcmol/L ** (ไมโครโมลต่อลิตร) |
||
|
1 |
ระดับบิลิรูบินทั้งหมด (Total bilirubin) |
0.0-1.4 mg/dL (มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร) |
1.7-20.5 mcmol/L (ไมโครโมลต่อลิตร) |
|
2 |
ระดับบิลิรูบินชนิดที่ละลายในไขมัน (Indirect bilirubin) |
0.2-1.2 mg/dL (มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร) |
3.4-20.5 mcmol/L (ไมโครโมลต่อลิตร) |
|
3 |
ระดับบิลิรูบินชนิดที่ละลายในน้ำ (Direct bilirubin) |
0.0-0.3 mg/dL (มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร) |
1.7-5.1 mcmol/L (ไมโครโมลต่อลิตร) |
* หน่วย mg/dl เป็นหน่วยแบบ Conventional Units เป็นหน่วยที่ใช้รายงานผลทางห้องปฏิบัติการของประเทศสหรัฐอเมริกา
** หน่วย mcmol/Lเป็นหน่วยแบบ SI (International System of Units) เป็นระบบการรายงานผลทางห้องปฏิบัติการระหว่างประเทศ
หมายเหตุ
1. หากมีใบรายงานแสดงผลเลือด (ถ้ามี) ให้ยืดตามค่าที่ระบุนั้นเป็นหลัก
2. หากมีข้อสงสัยควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร
3. ผู้ใหญ่ที่จะตรวจระดับบิลิรูบิน ควรงดน้ำและอาหาร เป็นเวลา 4 ชั่วโมง ขณะที่เด็กไม่จำเป็นต้องงดน้ำและอาหารก่อนทำการตรวจ
- ค่าที่ผิดปกติ (สูงหรือต่ำ) อาจเกิดได้จาก
|
ลำดับ |
ค่าทางห้องปฏิบัติการ |
ค่าต่ำกว่าปกติ |
ค่าสูงกว่าปกติ |
|
1 |
ระดับบิลิรูบินทั้งหมด (Total bilirubin) |
ยาบางตัวอาจลดระดับบิลิรูบินในเลือด เช่น วิตามินซี phenobarbital theophylline caffeine penicillin เป็นต้น
|
ส่วนมากเกิดจากการมีระดับบิลิรูบินชนิดที่ละลายในไขมัน (Indirect bilirubin) ที่เพิ่มสูงขึ้น ซึ่งมีหลายสาเหตุ แบ่งตามกลุ่มผู้ป่วย ได้แก่ ผู้ใหญ่และเด็ก
ทารก
|
|
2 |
ระดับบิลิรูบินชนิดที่ละลายในไขมัน (Indirect bilirubin) |
||
|
3 |
ระดับบิลิรูบินชนิดที่ละลายในน้ำ (Direct bilirubin) |
หากมีระดับบิลิรูบินชนิดที่ละลายในน้ำ (Direct bilirubin) สูงกว่าระดับบิลิรูบินชนิดที่ละลายในไขมัน (Indirect bilirubin) ซึ่งมีหลายสาเหตุ แบ่งตามกลุ่มผู้ป่วย ได้แก่ ผู้ใหญ่และเด็ก อาจเกิดได้จาก 2 สาเหตุ 1. เกิดจากการขับออกของบิลิรูบินลดน้อยลง เช่น ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ แพ้ยา หรือโรคตับที่มีสาเหตุจากการติด แอลอฮอล์ เป็นต้น 2. เกิดจากการอุดตันของท่อน้ำดี เช่น นิ่วในถุงน้ำดี เนื้องอกที่ตับอ่อน เป็นต้น ทารก
|
ข้อควรทราบ
- เพศชายจะมีระดับบิลิรูบินในเลือดสูงกว่าผู้หญิง
- เชื้อชาติมีผลต่อระดับบิลิรูบิน กล่าวคือผู้ที่มีเชื้อชาติแอฟริกาจะมีระดับบิลิรูบินในเลือดต่ำกว่าชาติอื่นๆ
- การออกกำลังกายที่หนักอาจมีผลเพิ่มระดับบิลิรูบินในเลือด
- โดยปกติแล้วจะทำการตรวจวัดระดับบิลิรูบินในเลือดเท่านั้น แต่บางกรณีอาจทำการตรวจระดับ บิลิรูบินในปัสสาวะ ทั้งนี้ขึ้นกับดุลยพินิจของแพทย์
เอกสารอ้างอิง
- Bilirubin. Lab Tests Online. American Association for Clinical Chemistry (AACC). Last modified: December 16, 2015. [cited in 21 January 2017]. Available from https://labtestsonline.org/understanding/analytes/bilirubin/tab/test
- Bilirubin. WebMD. Medical Reference from Healthwise. Last Updated: August 21, 2015. [cited in 21 January 2017]. Available http://www.webmd.com/digestive-disorders/bilirubin
ผู้เรียบเรียง: ภญ.ปานรดา นวลโสภาภณ
วันที่เรียบเรียง 24 มกราคม 2560