Blood Sugar (น้ำตาลในเลือด)

 อื่นๆ 

Blood Sugar

ชื่ออื่นๆ : Blood Glucose, Blood Sugar, Fasting Blood Sugar (FBS), Fasting Blood Glucose (FBG), Fasting Plasma Glucose (FPG), Oral Glucose Tolerance Test (OGTT)

ค่าทางห้องปฏิบัติการนี้คืออะไร

ระดับน้ำตาลในเลือด (Blood Sugar) คือ การตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือด เพื่อใช้ในการคัดกรองและวินิจฉัยผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคเบาหวานหรือเป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 1 และ 2 โดยการตรวจระดับน้ำตาลในเลือด แบ่งได้เป็น

1. Fasting glucose (fasting blood glucose, FBG) เป็นการรวัดระดับน้ำตาลในเลือดขณะอดอาหารเป็นระยะเวลาอย่างน้อย 8 ชั่วโมง

2. 2-hour postprandial test เป็นการวัดน้ำตาลหลังจากรับประทานอาหาร เป็นเวลา 2 ชั่วโมง

3. 2-hour oral glucose tolerance test (OGTT) เป็นการวัดระดับน้ำตาลในเลือดหลังจากดื่มกลูโคสขนาด 75 กรัม เป็นเวลาอย่างน้อย 2 ชั่วโมง

ทำไมต้องตรวจค่าทางห้องปฏิบัติการนี้

การตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือด ใช้สำหรับ

  • คัดกรองและวินิจฉัย
  • ใช้คัดกรองผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวาน ก่อนที่อาการและอาการแสดงของโรคเบาหวานจะปรากฎ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดภาวะแทรกซ้อน ทั้งนี้ได้มีการแนะนำให้ตรวจคัดกรองกับผู้ที่มีอายุมากกว่า 45 ปี หรือมีปัจจัยเสี่ยง เช่น
  • ไม่มีการเคลื่อนไหวร่างกาย มีภาวะน้ำหนักเกินหรืออ้วน
  • มีประวัติครอบครัวเป็นโรคเบาหวาน
  • เชื้อชาติที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวาน เช่น แอฟริกา อเมริกา เป็นต้น
  • เป็นโรคความดันโลหิตสูง หรือได้รับยาลดความดันโลหิต
  • มีความผิดปกติของไขมัน (HDL น้อยกว่า 35 mg/dl หรือ 0.90 mmol/L และ/หรือ Triglyceride สูงกว่า 250 mg/dl หรือ 2.82 mmol/L)
  • ผู้หญิงที่มีภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (polycystic ovary syndrome)
  • หญิงที่คลอดบุตรซึ่งมีน้ำหนัก 9 ปอนด์ (4 กิโลกรัม) หรือมีประวัติการเป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์
  • HbA1c มากกว่าหรือเท่ากับ 5.7%
  • เป็นผู้ที่มีภาวะเสี่ยงก่อนเป็นเบาหวาน
  • มีประวัติเป็นโรคหัวใจและหลอดเลือด
  • หมายเหตุ : ความถี่ในการตรวจ FBS ได้มีการแนะนำ ดังนี้
    • ผู้ที่มี FBS ปกติ ควรตรวจทุก 1-3 ปี
    • ผู้ที่มีภาวะเสี่ยงก่อนเป็นเบาหวาน ควรตรวจทุกปี
  • ดักจับภาวะน้ำตาลในเลือดสูงหรือต่ำ
  • วินิจฉัยการเป็นโรคเบาหวานและภาวะเสี่ยงก่อนเป็นเบาหวาน (prediabetes)
  • คัดกรองและวินิจฉัยการเป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ (gestational diabetes) มีการแนะนำให้สตรีตั้งครรภ์ตรวจคัดกรองที่สัปดาห์ที่ 24 และ 28 ของการตั้งครรภ์ ซึ่งประกอบด้วยการตรวจ 2 แบบ ได้แก่

ก. การตรวจแบบ 1 ขั้นตอน (one step screening)

เป็นการวัด 2-hour oral glucose tolerance test (OGTT) โดยให้หญิงตั้งครรภ์ดื่มกลูโคส ปริมาณ 75 กรัม และวัดระดับน้ำตาลที่ชั่วโมง 1 และ 2 หลังดื่มกลูโคส

ข. การตรวจแบบ 2 ขั้นตอน (Two-step screening)

ขั้นตอนที่ 1 : การตรวจคัดกรองโดยให้หญิงตั้งครรภ์ดื่มกลูโคสปริมาณ 50 กรัม และวัดระดับน้ำตาลที่ชั่วโมง 1 หลังดื่มกลูโคส หากมีความผิดปกติให้ตรวจคัดกรองต่อในขั้นตอนที่ 2

ขั้นตอนที่ 2 : การตรวจคัดกรองเพิ่มเติมจากขั้นตอนที่ 1 โดยการตรวจในขั้นตอนที่ 2 นี้จะให้หญิงตั้งครรภ์อดอาหารมาเป็นระยะเวลาอย่างน้อย 8 ชั่วโมง จากนั้นจึงตรวจวัดค่า FBS หลังจากนั้นจะให้หญิงตั้งครรภ์ดื่มกลูโคสปริมาณ 100 กรัม แล้วจึงเจาะเลือดซ้ำที่ชั่วโมง 1, 2 และ 3 หลังดื่มกลูโคส ทั้งนี้หากมีค่าผิดปกติตั้งแต่ 2 ค่าขึ้นไป จะถือว่าเป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์

 

  • ติดตามการรักษา

ระดับน้ำตาลในเลือดใช้สำหรับติดตามภาวะน้ำตาลในเลือดได้และช่วยกำหนดความจำเป็นในการใช้ยาลดน้ำตาลชนิดรับประทานหรือยาฉีดอินซูลิน รวมทั้งติดตามระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยเป็นโรคเบาหวาน โดยสามารถใช้การตรวจวัดด้วยการเจาะปลายนิ้ว

 

สิ่งที่ต้องแจ้งแพทย์ก่อนตรวจค่าทางห้องปฏิบัติการ

· กรุณาแจ้งแพทย์หากท่านได้รับยา เช่น ยาสเตียรอยด์ ยาต้านซึมเศร้า (tricyclic antidepressants) ยาขับปัสสาวะ epinephrine ยาคุมกำเนิด lithium phenytoin aspirin paracetamol เป็นต้น ซึ่งอาจจะส่งผลต่อการแปลผลทางห้องปฏิบัติการได้

· แจ้งแพทย์ หากมีการใช้ยาละลายลิ่มเลือด (aspirin) และยาต้านการแข็งตัวของเลือด (warfarin)

· ตั้งครรภ์หรือกำลังตั้งครรภ์

แปลผลอย่างไร

· ค่าปกติในผู้ใหญ่โดยทั่วไป มีดังนี้

· โดยค่าปกติในเด็กจะมีค่าแตกต่างกันแต่ละช่วงอายุ หากมีข้อสงสัยโปรดปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร

 

ลำดับ

ค่าทางห้องปฏิบัติการ

ค่าโดยทั่วไป (ผู้ใหญ่)

การแปลผลขึ้นกับหน่วยวัดดังนี้

หน่วย mg/dl *

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

หน่วย mmol/L**

(มิลลิโมลต่อลิตร)

 

FBS

 

 

1

ผู้ที่ไม่ได้เป็นโรคเบาหวาน

70-99 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

3.9-5.5 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

2

ผู้ที่มีภาวะเสี่ยงก่อนเป็นโรคเบาหวาน

100-125 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

5.6-6.9 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

3

ผู้ที่เป็นโรคเบาหวาน

> 126 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

> 7 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

 

2-hour postprandial test

 

 

 

ผู้ที่ไม่ได้เป็นโรคเบาหวาน

< 140 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

7.8 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

 

OGTT

 

 

1

ผู้ที่ไม่ได้เป็นโรคเบาหวาน

< 140 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

7.8 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

2

ผู้ที่มีภาวะเสี่ยงก่อนเป็นโรคเบาหวาน

140-199 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

7.8-11.1mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

3

ผู้ที่เป็นโรคเบาหวาน

>= 200 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

>= 11.1mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

 

 

ขั้นตอน

จำนวนชั่วโมงที่ตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือด

(หลังจากดื่มกลูโคส)

ค่าระดับน้ำตาลในเลือด (OGTT)

สำหรับวินิจฉัยโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์

(การแปลผลขึ้นกับหน่วยวัดดังนี้)

หน่วย mg/dl *

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

หน่วย mmol/L**

(มิลลิโมลต่อลิตร)

1 ขั้นตอน (one-step)

0

92 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

5.1 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

1

180 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

10.0 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

2

153 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

8.5 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

2 ขั้นตอน (two-step)

ขั้นตอนที่ 1

0

>= 140 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

>= 7.8 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

ขั้นตอนที่ 2

0

95 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

5.3 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

1

180 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

10.0 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

2

155 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

8.6 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

3

140 mg/dl

(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)

7.8 mmol/L

(มิลลิโมลต่อลิตร)

* หน่วย mg/dl เป็นหน่วยแบบ Conventional Units เป็นหน่วยที่ใช้รายงานผลทางห้องปฏิบัติการของประเทศสหรัฐอเมริกา

** หน่วย mmol/L เป็นหน่วยแบบ SI (International System of Units) เป็นระบบการรายงานผลทางห้องปฏิบัติการระหว่างประเทศ

หมายเหตุ

1. หากมีใบรายงานแสดงผลเลือด (ถ้ามี) ให้ยืดตามค่าที่ระบุนั้นเป็นหลัก

2. หากมีข้อสงสัยควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร

3. การตรวจ FBS ต้องงดอาหารอย่างน้อย 8 ชั่วโมง แต่สามารถดื่มน้ำได้ตามปกติและน้ำ

 

 

  • ค่าผิดดปกติ (สูงหรือต่ำ) อาจเกิดได้จาก

 

ค่าทางห้องปฏิบัติการ

ค่าต่ำกว่าปกติ

ค่าสูงกว่าปกติ

Blood sugar
  • ภาวะต่อมหมวกไตผิดปกติ
  • ดื่มแอลกฮอล์ปริมาณมาก
  • เป็นโรคตับขั้นรุนแรง
  • ภาวะต่อมใต้สมองทำงานน้อย (hypopituitarism)
  • ติดเชื้อรุนแรง
  • หัวใจล้มเหลวขั้นรุนแรง
  • เป็นโรคไตเรื้อรัง
  • ได้รับยาลดระดับน้ำตาลในเลือด (เช่น อินซูลิน เป็นต้น) มากเกินไป
  • อดอาหาร
  • ได้รับยาบางชนิด เช่น paracetamol เป็นต้น
  • Acromegaly
  • ภาวะเครียดฉับพลัน (เช่น ภาวะบาดเจ็บ เจ็บหน้าอก และโรคหลอดเลือดสมอง เป็นต้น)
  • โรคไตเรื้อรัง
  • Cushing syndrome
  • รับประทานอาหารมากเกินไป
  • ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานเกิน
  • มะเร็งที่ตับอ่อน
  • ตับอ่อนอักเสบ
  • ได้รับยาบางชนิด เช่น corticosteroids, tricyclic antidepressants, diuretics, epinephrine, estrogens เป็นต้น

 

 

 

ข้อควรทราบ

1. การวินิจฉัยอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ ประกอบด้วยเงื่อนไข 3 ข้อ ได้แก่

ก. ผลทางห้องปฏิบัติการ ระดับน้ำตาลในเลือด < 40 mg/dL(มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร) หรือ 2.2 mmol/L (มิลลิโมลต่อลิตร)

ข. มีอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ เช่น

- เหงื่อออก ใจสั่น หิว สั่น กังวล ซึ่งเป็นอาการทางระบบประสาทส่วนกลาง

- สับสน เห็นภาพหลอน มองเบลอ ซึ่งเป็นอาการทางสมอง

ค. อาการดีขึ้น เมื่อมีระดับในน้ำตาลในเลือดเพิ่มขึ้นจนกลับสู่สภาะปกติ

2. ภาวะระดับน้ำตาลในเลือดสูงและภาวะระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ ซึ่งทั้งสองอาการนั้นหากรุนแรง ผู้ป่วย

จะไม่สามารถรู้ตัวเองได้หรือหมดสติ ดังนั้น นอกจากผู้ป่วยต้องทราบแล้ว ผู้ดูแลเป็นส่วนที่สำคัญที่ต้องทราบด้วยเช่นกัน เพื่อทำการดูแลจัดการได้ทันท่วงที
 

เอกสารอ้างอิง

  1. Glucose tests. Lab Tests Online. American Association for Clinical Chemistry (AACC). Last modified: January 16, 2017. [cited in 20 January 2017]. Available from

https://labtestsonline.org/understanding/analytes/glucose/tab/test/

  1. . Blood Glucose. WebMD. Medical Reference from Healthwise. Last Updated: May 2, 2015. [cited in 0 January 2017]. Available from http://www.webmd.com/diabetes/guide/blood-glucose
  2. . What Is Gestational Diabetes?. WebMD. Medical Reference from Healthwise. Last Updated: April , 2015. [cited in 20 January 2017]. Available from http://www.webmd.com/diabetes

 

ผู้เรียบเรียง: ภญ.ปานรดา นวลโสภาภณ

วันที่เรียบเรียง 24 มกราคม 2560